ماربورگ و فرئیبورگ اونیوئرسیتهلرینده پروفئسور اولاراق گؤرئو آپاران آلمانلی فیلسوف مارتین هایدگئر (1889 – 1976)، ایگیرمینجی یوزایلین اوزهرینده ان چوخ دارتیشیلان فیلسوفلاردان بیری دیر. واراولوشچو فلسفهنین اؤنده گلن آدلاریندان دیر. آنجاق نازی حزبینین رسمی اویهسی اولماسی، نازی ایدئولوژیسینه اویقون اولاراق رئیسی اولدوغو اونیوئرسیتهده بوتون دموکراتیک یاپیلاری اورتادان قالدیرماسی، شهرتینه چوخ قارانلیق بیر کؤلگه سالماقدادیر.
هایدگئر باشلانقیجدا کاتولیک تئولوژیسی اؤیرهنیمی گؤردو. سونرا فلسفهیه یؤنهلدی و دؤنم- دؤنم آسیستانلیغینی ائلهدیگی هاسرئل-ین فنومنولوژیسیندن (پدیده شناسی) دریندن ائتکیلندی. یاشامینین بؤیوک حیصهسینی قارااورمانلاردا گئچیرتدی. فئلدبئرگ-ین اتکلرینده اییهسی اولدوغو کیچیک بیر کلبهده یاشاماقدان خوشلانیردی. بو اوچ نقطه، گلهجکده گلیشدیرهجهیی فلسفی گؤروشلرین آنلاشیلماسی باخیمیندان اهمیتلی دیر.
هایدگئر آلمان واراولوشچولوق فلسفهسینین اولیه تمثیلچیلریندن بیری ایدی. "وارلیق و زمان" آدلی باش اثرینده "وارلیغین آنلامی"نی سورغولاییر و بو سورغونو انسانی "وارلیغین"ندنینی آراشدیرماغا یؤنلندیریردی. آپاردیغی فلسفی چالیشمالاردا استادی هاسرئل-ین و فنومنولوژی فلسفهسینین تاثیرلری آچیق بییر شکیلده گؤرولمکده دیر. او گونه دک فلسفهنین خارجینده قالدیغی دوشونولن بیر چوخ قاورامی فلسفهیه داشیدی. قایغی، سیخینتی، ماراق، اؤلوم و قورخو بو قاوراملارین بیر نئچهسی دیر.
هایدگئرین واراولوشچو دوشونجهسینه گؤره، اینسان بو دونیایا ائلهجه بوراخیلمیشدیر. بو بوراخیلمیشلیق فکری بیر نئچه یؤندن واراولوشچو فلسفهنین اساسی ایستدلاللارینی سوردورور و درینلشدیریر. واراولوشا بوراخیلمیشلیغی ایله اینسان، اصلینده اؤز وارلیغینی اولوشدورما اؤزگورلویونه، مجبوری اولاراق بوراخیلمیشدیر. آما باشلانقیجدا، بوراخیلیشین اؤزو بیر اؤزگورلوک یوخلوغودور- سونداکی اؤلومون قاچینیلمازلیغی کیمی. اینسان، واراولوشون اورتاسینا ائلهجه، اوردا- بیر- وارلیق- اولاراق (دازاینDasein) آتیلمیشدیر. بو بیر ترجیح یا دا سئچیمین سونوجو دئییلدیر. و اینسان، بو بوراخیلمیشلیق ایچینده ترجیحلر و سئچیملری ایله اؤز یاشامینی ایرهلییه دوغرو قورار. بورادا مجبوری بیر اؤزگورلوک تجربهسی سؤز قونوسودور. اینسان اؤز وارلیغینی گئرچکلشدیرمک اوزره سورکلی سئچیملر و ترجیحلر یاپماق دوروموندادیر، یعنی اؤزگورلویونو گئرچکلشدیرمک مجبوریتینده دیر. تا کی اؤلومونه قدر. هایدگئرین فلسفهسینده اؤلوم فکری، بو باخیمدان اؤنملی بیر یئر توتار. اینسان بوراخیلمیشلیغیندا اؤلومه یازگیلی دیر و واراولوشونو بونا گؤره گئرچکلشدیرمهلی دیر.
هایدگئر آیریجا، کلی حالدا سؤیلنهجک اولورسا، تکنولوژینین گلیشیمی ایله بیرلیکده شکیللهنن دونیانی تنقید ائتمهیه یؤنلمیشدیر. بو اوزدن هانسیسا چئورهلر طرفیندن، ائرکن دؤنم بیر "یاشیلچی" اولاراق دا گؤرولمکده دیر. آیریجا دیل قونوسونو دا فلسفهیه تمل بیر کاتئگوری اولاراق سوخموشدور. اونون بوتون فلسفی کاتئگوریلری دیل سایهسینده ایشلرلیک قازانیر. "دیل، وارلیغین ائوی دیر" دئمکده دیر.
هایدگئر، 1933 ایلینده ناسیونال سوسیالیست آلمان ایشچی پارتیسینه قاتیلدی. بوندان اوچ هفته سونرا دا فرئیبورگ اونیوئرسیتهسینه رئیس اولاراق تعیین اولوندو. تقریبا بیر ایل قالدیغی بو گؤرئو بویونجا، اونیوئرسیتهدهکی دموکراتیک تشکیلاتلاری یوخ ائتدی. حمایهسی ایله اوچ کئز کتاب یاخما "آیینی" گئرچکلشدیریلدی، سیاسی مخالف و یهودی اؤیرنجیلره خشونتله داوراندی.
بیر یهودی اولان اوستادی، هاسرئل-ی، اونیوئرسیته کتابخاناسینا قویمادیغی ایدعا ائدیلدی. هاسرئل-ه اتحاف ائتدیگی باش اثری " وارلیق و زمان"-ین 1941 باسقیسیندان بو اتحافی چیخارتدی، آنجاق بونون یایینجیسینین باسقیسی ندنی ایله آپایلدیغینی اؤنه سوردو. بو آرادا اؤز آسیستانی دا داخل اولماق اوزره، یهودی آکادمیسینلری اوخولدان اوزاقلاشدیرماق اوچون نازی یاسالارینا باش ووردو. نازی دؤنمیندن سونرا اوزون سوره اونیوئرسیتهده گؤرئو آلا بیلمهدی. بو دؤنم ایچینده اؤزونو آقلاماغا (تبرئه ائتمهیه) چالیشدی، آنجاق بونو ائدرکن، قافا قاریشیقلیغی (سردرگمی) یاراداجاق ایفادهلر اؤنه سورمهیه اؤزن گؤستردی. بیر ایلیشکی یاشادیغی هاننا آرئنت اونو ساوونسا دا، نازی دؤنمینده اوینادیغی رول اوزوندن اوزهرینه دوشن کؤلگه اصلا سیلینمهمیشدیر.
|