حبیب ساهر، همراه تقی رفعت و شمس کسمایی و بعد از آنها، از آورندگان شعر نو به ایران هستند که بعدها نیما سبک او را دنبال کرد.
حبیب ساهر تحصیل کردهی دوران فروپاشی عثمانی بود. چند سالی در آنجا اقامت کرده، به تبریز بازگشت و زیباترین اشعار ترکی و فارسی را سرود. از میان اشعار فارسی او تاکنون کتابهای زیر، چاپ شده است:
اساطیر(1340)
اشعار برگزیده (1343)
کتاب شعر ساهر -1 (1351)
کتاب شعر ساهر -2 (1353)
شقایق (1315)
سایهها (1318)
و از میان مجموعههای شعر ترکی وی میتوان کتابهای چاپ شدهی زیر را یاد کرد:
1. لیرک شعرلر (1341)
2. کؤشن (1343)
3. سحر ایشیقلانیر (1360)
4. سورگون (1384)
حبیب ساهر این شعرها را در دههی چهل سروده است و در آنها رنج جانکاه مردم مظلوم آذربایجان را در رژیم ستمشاهی به زبان میآورد.
ایلک سفر
بابامی دوستلارییلا، بیر کند بهگی، بگ ائوینه قوناق آپاردی...
- 1 -
“سامان میدانی” _ندا
بیر گئجه یاتدیق.
قوخوموش، بولاشمیش
کروانسرادا.
هاواسیز اوتاغی
بورودو بیردن،
خورولتو سسلری!
*
ایشیقلاندی سحر.
گؤردوم باجادان،
یوکلندی دوهلر،
یوللاندی کروان.
کئچرکن بازاردان، کولگهلرتک بیز،
آغیر یوخودایدی
اپریمیش تبریز.
*
ساکت ایدی هر یئر،
قبرستان کیمی.
نه ایشیق وار ایدی
پنجرهلرده،
دالغینلیق وار ایدی
بوتون هر یئرده.
*
یولا دوشدوک سسسیز،
میدان چاییندان.
یانیردی
صاحب الامرین،
گوموش قندیللری
و چیراقلاری.
*
کئچدیک باغمشهدن،
سونرا بارینجدان.
سحر نسیمی ایله
خیشیلداییردی
کوللار، آغاجلار...
*
دوهلر ساللاییب
باش- قولاغینی،
آرزیلیردیلار کندین اوتلاغین.
چؤللر ایزسیزدیر وَ
یوللاردا خلوت.
بودور دستانینی
باشلاییر غربت.
- 2 -
قیزیل داغلار اتهگینده
کولگهلر تک
اؤتوب کئچدیک،
گؤز یاشی تک
آخار سویون
قیراغینا قونوب،
ایچدیک.
*
پاییز ایدی،
تورونجو گون،
داغ آردیندان،
گؤزون قیرپدی!
بیردن بیره سس اوجالدی:
بیر یانیقلی “گرایلی” آه!
درهلرده
دالغالاندی.
گون اوجالدی،
داغلار داشلار
قیزیللاندی...
*
یورولموشام،
سوسامیشام.
بودور قارپیز بوستانینین
کناریندا،
دوردو کروان.
بوستانچییا یا یول وئریلدی.
پارچالاندی دئم قارپیزی.
بیر پاراسی کهربایی،
بیر پاراسی قیرمیزی قان...
*
قارپیز دئمه!
بالدا ائله شیرینلیک یوخ!
گولده ائله عطیر یوخدور.
*
“بارینج”دان،
کنده قَدَر،
بیزیم یئرده بوستان چوخدور...
*
داغلار اوجا،
کئچیدلر دار،
بو سحرین شفقینده
قوشلار اوچار.
ککلیکاوتو،
داغدا بیتر.
درهلرده ککلیک اؤتر.
سولار آخار
قایالاردان.
سوسوز قالماز
هئچ بیر کروان.
- 3 -
داغدان قیراق،
دوزنلیکده،
پالچیق ائولر
بیر- بیرینه سؤیکَنیبدیر.
کوچهلرده، کَرمه، تزهک
قوپبا- قوپبا.
دووارلاری بزهییبدیر،
چوخلو یاپبا.
“ تورکهداری” کندی بو دور!
بوتون باشقا کنده بنزر.
اوردا، بیر چوخ
حادثهلر، فاجعهلر
اولوب بیتر.
*
توزلو، غملی حیطلرده،
تویوق- خوروز
قایناشمادا.
کند ائوینده بیر قاپی وار،
بیرده باجا.
ائیوانلاردا تندیر یانیر.
بوروموشدو، تازا چؤرهک عطری،
بوتون اورتالیغی.
“تورکهداری”
لوت، برهنه.
یوخدور اونون
نه باغچاسی نهده باغی.
لاکن نئچه بولاغی وار.
شربت کیمی سولاری وار.
بوستانلیغی چوخدور اونون.
تارلاردا بوغدا بیتر.
ارباب قویسا،
بونجا تاخیل
خلقه یئتر...
- 4 -
بولاق باشی،
گولـلهنیبدیر.
آرواد- اوشاق
سویا گئدیر؛
بیر پاراسی قیز اوشاغی
آیاق یالین،
توز- توپراقلی،
پالتارلارین رنگی ایتمیش!
*
بابامین دوستودور
کندخدا کیشی.
مال- داواری چوخدور
پارلاقدیر ایشی.
ایکی آروادی وار:
بیری یئرلیدیر
او بیری ایسه
شاهسون قیزی
بیری دیشی آصلان،
بیریسی قوزو.
*
بگین آروادلاری
الوان پالتارلی
““اؤزو بزهکلیسه
آشی تزهکلی”
*
بوینوندا کهروبا
الوان مینجیقلار،
عرقچینلرینده،
اتکلرینده،
عثمانلی لیرهسی،
اوروس ماناتی.
آلینیردی اینان،
او پوللار ایله
بوتون قونشولارین،
داواری- آتی.
- 5 -
کندلیلر،
شهرلرده اولدوغو تک
یورد تیکیبلر:
چای داشیندان،
چیی کرپیجدن.
بیلرلرکی:
انسان اوغلو اؤلهجکدیر.
بیر چوخ دستان،
اولسا شیرین، اولسا آجی
بیتهجکدیر.
*
یوردلار ایسه:
زلزلهدن،
یئلدن، سئلدن،
ییخیلاجاق.
قیرخ ایل سونرا
بو کنددن، اثر-اتر قالمایاجاق.
*
چوخ سورسهده
کندین عؤمرو،
“ قارا سووان”
یولدان کئچن،
حکومتین فراشلاری
تالایاجاق.
یادا ارباب،
رعییّتین
ایستی قانین سوموراجاق.
بئلهلیکله،
بیر گون گلیر،
کئچیر چیراق
سونرا اوجاق.
*
شَهَرلری
“قارا سووان”
یا سربازلار،
تالامازلار.
لاکن، شَهَر اهلی هامی،
بو حکمتی یازنلاردان،
شاعرلردن
ائشیدیرلر:
-” عؤمور قیسا، دنیا فانی،
بو دنیادا قالان هانی؟”
- 6 -
گولـلهنیبدیر بوستانیمیز،
هاردا قالدی دستانیمیز؟
*
بگین ائوی،
چیخسان اگر
اوچ پلّهدن
یوخارییا
تک قاپیلی، پنجرهسیز،
بیر اوتاق وار،
قوناق ائوی!
آغ توپراقلا آغاریلیب.
خانم یئره کیلیم سالیب.
تاقچالاردا،
لامپا- چیراق،
گولابدانلار،
اوزه گولن، آینالار وار.
پاریلداییر
بؤیوک ساموار.
- 7 -
صاباح زوّار گلهجکدیر.
شوربا، پیلوو پیشهجکدیر.
گلن- گئدن، بوتون مخلوق،
“قاینار چای”دان
ایچهجکدیر!
*
قاش قارالدی،
ائوین قیزی
شام گتیردی:
کند چؤرهگی،
بیر کاسادا تازا آیران...
*
یوخوم گلدی،
پارا- پورا،
پیس قوخویان،
بیر یاتاقدا دوشوب، یاتدیم.
جومدوم یوخو دریاسینا،
سحرهدک.
گؤردوم یئددی پادشاهی
چیخدی گونش،
دیوار اوسته
قوندو یاهی...
گلین گلیب دئدی:
“- قوناق!
گل مطبخه چای- چؤرهک یئ!”
یاوان چؤرهک گتیردیلر
چایدان خبر چیخمایینجا،
چای ایستهدیم.
قاری ننه دئدی:
"قادان آلیم!
دایان بیر آز،
چای قایناسین!”
- 8 -
من آلـلاهین هر گونونده
تورش آیرانلا، یاوان چؤرهکی،
یئیه- یئیه، گلدیم جانا.
شکایته گئتدیم خانا.
خان دئدی کی:
“- قاشی قارا، گؤزو قار ا!
تبریز هارا؟ بو یئر هارا ؟”
*
بزهمیشدی ساری گونش،
بوستانلاری، کؤوشنی.
بیلدیرچینلر- سئرچهلر،
یونجالیقدا اوخویوردو
حَیَطلرده گلینلر،
گوللو جاجیم توخوردو.
ناققیشلار تک- بویالی،
داغلار اوزه گولوردو
یولدان کئچن کروانا
آلا کؤپک هوروردو.
- 9 -
بودور ساری قیزیل کیمی،
سونبوللر
خرمنلرده،
قالانیبدیر بیر سحر
او گؤردوگون،
یونجا باغیدیر،
یای توکهنیر،
هولا قوشماق چاغیدیر.
دئییر، گولور،
“تورکهداری” باققالی
بوغدا وئرسن،
سنه وئرر شافتالی.
*
گلیب چاتیب، خرمن دؤیمک زامانی،
قیمیلداییر آرواد- اوشاق، یوخ سانی.
گون اوجالیب، داغ- داش
توپراق اودلانیب.
نئچه اؤکوز،
نئچه دانا- اسیر تک-
زنجیرلرله بیربیرینه باغلانیب.
*
دولاندیقجا، دیلسیز - یازیق حیوانلار
قیزیل بوغدا،
سامانیندان آیریلیر.
یورولوبلار،
قان تر ایچره اوشاقلار.
شوربا پیشسین دئیه،
یانیر اوجاقلار.
*
ائولر بوشدور،
مخلوق چؤله آغناییب.
آرواد- اوشاق، خرمنلرده چالیشیر.
اوجاقلاردا یاپبا اودو آلیشیر.
*
آخار سولار، درهلرده سئللهنیر.
گوللو تومان، توزلو تَلَک یئللهنیر.
صوراتلاردا، دوداقلار گؤزلرده:
اومید نورو، سئوینج اودو بلـلهنیر.
- 10 -
گون یاییلیب،
خانیم هله یاتیبدیر!
بوغدا اووسور کند آروادی بو دور کی
کؤرپهسینی اؤز دالینا چاتیبدیر.
*
مهلهییرلر سانکی کؤرپه اوشاق تک،
آناسیندان آیری دوشن چپیشلر.
قالانیبدیر تاخیل،
گلیب درویشلر،
اؤز جدّینین مالین ایستیر سیدلر!
*
ارباب ایله بؤلوشرسه اکینچی،
درویش ایله سؤیوشرسه اکینچی،
باشقالارین حقین وئرسه اکینچی،
یامان گونه دوشهجکدیر قیش گونو.
*
تویوق- خوروز، باغیشلایار آغایا،
اوغورلاییر کئچیسینی همسایا.
ایل زوماری چاتماز هئچده بیر آیا.
یامان گونه دوشهجکدیر قیش گونو.
*
ذی حجّهدیر!
چؤلده شیطان داشلانیب.
قوناقلیقدیر،
ساری قارپیز قاشلانیب.
پاییز گلیب، توی- دوگونلر باشلانیب.
آغ اینهگی بگیندوغوب بو گئجه،
سامانلیقدا، توی توتولوب بو گئجه!
آخار سولار،
درهلرده سئللهنیر.
آلا گؤزده عیشوه- غمزه بللهنیر.
آغ اینهگی بگین دوغوب بو گئجه،
سامانلیقدا توی توتولوب بو گئجه!
*
بیر نئچه گون خلقین اوزو گولرسه،
ارباب اونو فالاققایا باغلادار.
اونون قانین سورماق اوچون باشقاسی
بعضی گونلر های- های ایله آغلادار.
*
داغلیقلارین واردیر سرین هاواسی.
یونجالیغین واردیر سیر و صفاسی.
سانما ایران صاحب سیزدیر، آی اوغلوم!
خراب کندین واردیر نئچه آغاسی!
*
شامدان قالخیب گلر بیزیم دیارا،
قارانقوشلار
یووا تیکر هر باهار
بیزیم یئرده
ازل گوندن آلیشمیش،
کؤچوب گلیر “جزاییر”دن قارانقوش. |